Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk 10 Kasım 1938 sabahı Dolmabahçe Sarayı’nda hayata gözlerini yumdu.

1938 başında sağlığı bozulmaya başlamış, doktorların koyduğu teşhisler ve uygulanan tedaviler bir müddet yarar sağlasa da, mayıs ayındaki güney illeri seyahati sonrasında Atatürk bir daha ayrılmamak üzere İstanbul’un yolunu tutmuştu. 1 Haziran’dan 25 Temmuz’a kadar yaklaşık iki ay boyunca Savarona Yatı’nda kaldıktan sonra Dolmabahçe Sarayı’na geçti ve sonbahara kadar ülke yönetimiyle ilgili çalışmalarını burada sürdürdü. Ne var ki, eylül itibariyle hastalığı gitgide ilerledi ve Ulu Önder 10 Kasım sabahı saat 9’u 5 geçe hayatını kaybetti.

Mustafa Kemal Atatürk’ün cenazesi, Prof. Lütfi Aksu tarafından mumyalandı ve mimar Bruno Taut’un tasarladığı bir katafalka kondu. Türk bayrağına sarılan ve iki yanında Kemalizm’in altı ilkesini simgeleyen altı meşaleyle çevrelenen katafalk, 16 Kasım günü sarayın kabul salonuna konularak halkın Ata’sına veda etmesi için ziyarete açıldı. 19 Kasım’a kadar yurdun dört bir yanında on binlerce yurttaş Ulu Önder’i son kez görebilmek için Dolmabahçe Sarayı’na akın etti. Öyle ki, dönemin basınından takip edildiği kadarıyla, günler boyu Dolmabahçe’den hem Karaköy hem de Ortaköy yönüne uzanan yollar insanlarla dolup taştı. Genci yaşlısı, öğrencisi askeri, toplumun istisnasız her kesiminden yurttaş Ata’sına veda etmek için buraya koştu.

Ağlayanlar, fenalık geçirenler, rahatsızlananlar bir yana, 17 Kasım günü sarayda çıkan izdiham nedeniyle 11 kişi hayatını kaybetti. Atatürk’le bu son buluşmanın yansımaları, günler boyu radyoda ve yazılı basında tüm ayrıntılarıyla yer aldı. Mustafa Kemal Atatürk’ün cenaze namazı, 19 Kasım 1938 günü dışarıya kapalı şekilde Dolmabahçe Sarayı’nda kılındıktan sonra naaşı saraydan çıkarıldı ve binlerce kişinin eşlik ettiği bir kortejle Sarayburnu’na götürülerek önce Zafer Torpidosu’na, ardından Yavuz Zırhlısı’na nakledildi. İzmit üzerinden Ankara’ya götürülen cenaze, 21 Kasım 1938 günü büyük bir törenle Ankara Etnografya Müzesi’ndeki geçici kabine kondu.

“Tazim Resmi Geçidine Dün de Onbinlerce Halk İştirak Etti”, Tan, 18.11.1938.
“İstanbul, Ulu Kurtarıcıya Eşsiz ve Hazin Bir Teşyi Merasimi yaptı”, Tan, 20.11.1938.
Ferhan Yadigar’la 25 Haziran 2021 tarihinde Heybeliada’da yapılan sözlü tarih görüşmesi.