İlk yapılışının 16. yüzyıla kadar uzandığı anlatılan Panayia Rum Ortodoks Kilisesi, asırlardır Beşiktaş Köyiçi’nin anıtsal yapılarından biri olageldi. Kilisenin kitabelerine göre, buradaki ilk ibadethanenin yerine 30 Mayıs 1730’da temelden yeni bir yapı inşa edilmiş, 21 Aralık 1833’te ise o da yıkılmış ve bugünkü kilise kompleksi ortaya çıkmıştı.

Mimarı hakkında herhangi bir bilgiye ulaşılamayan kilise, çevresindeki dükkanlar, papaz odaları ve yalnızca ikisi günümüze ulaşabilen üç konuta dağılmış ilkokuluyla birlikte geniş bir kompleks meydana getiriyordu. Özgür Boran Okuyucu’nu Devlet Arşivleri’nde ulaştığı 1914 tarihli bir belgeye göre, kilise cemaati yüzyılın başında 616 hanede yaşayan 2 bin 500 kişiden oluşuyordu.

Yüksek duvarlarla çevrili olan bugünkü yapıyı dışarıdan görmek mümkün değil. Yalnızca ayin günlerinde açılan kapısından içeri girildiğinde ise, konukları bahçede rodoskari döşemeyle düzenlenmiş yemyeşil bir avlu karşılıyor. 2020’lere gelindiğinde cemaati artık hayli küçülmüş olsa da, Panayia Rum Ortodoks Kilisesi hâlâ Beşiktaş Köyiçi’nin özgün yapısını korumayı başaran somut kültür varlıklarından biri.

Ece Sönmez Pulat, 19. Yüzyıl İstanbul Mimarlık Ortamında Rum Ortodoks Kiliselerinin Yapım ve Onarım Süreçleri (Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2020), 245.
Özgür Boran Okuyucu, Beşiktaş Rum Okulu Restorasyon Projesi (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2011), 6, 26-33, 98-100.