+90 (212) 347 24 25

SURP ASDVADZADZİN ERMENİ KİLİSESİ
Benim de anlatacaklarım var!

Beşiktaş’ın bugünkü ilçe sınırları içinde aynı isme sahip iki kilisesinden Sinanpaşa mahallesindeki Surp Asdvadzadzin Ermeni Kilisesi 1838 yılında inşa edildi. Hassa mimarı Garabed Amira Balyan tarafından yapılan bu ibadethanenin en önemli özelliklerinden biri, kubbeli kilise yapımına izin verilmeyen bir dönemde dışarıdan belli olmayan iç kubbeli bir yapı olarak tasarlanmasıydı.

Kilise hakkında ulaşılabilen yayınlarda da vurgulandığı gibi, rahip Krikor Taranağtzi ile tarihçiler Eremya Çelebi ve Sarkis Tıbir Hovhannesyan’ın kayıtlarına göre Surp Asdvadzadzin Ermeni Kilisesi inşa edilmeden önce burada 17. yüzyıla tarihlenen mütevazı bir kilise bulunuyordu. 1759’da yıkılan bu kilisenin yerine 19. yüzyıl başında ahşap malzemeden yenisi yapıldı. Ancak bu kilise çok uzun ömürlü olmadı çünkü Garabed Amira Balyan, Beşiktaş’a yakışır daha görkemli bir eser gerektiği düşüncesiyle kolları sıvayıp 1838’de tamamladığı bugünkü kagir kiliseyi ortaya çıkardı. Kilise ismini, Meryem Ana’nın göğe yükselişinin yıldönümünden almıştı.

Haç biçiminde bir plana ve iki galeri katına sahip olan kilisenin içerideki büyük simetrik duvar resimleri dönemin ünlü ressamı Beyzad Hovhannes Umed tarafından yapılmıştı. Tanzimat döneminden bu yana Beşiktaşlı Ermenileri çatısı altında ağırlayan kilise, aynı zamanda 1901 yılında hayata gözlerini yuman Osmanlı diplomatı Artin Dadyan Paşa’nın da son dinlenme mekanı oldu. Şişli’deki kökünde hayatını kaybeden paşanın naaşı, Üç Horan Kilisesi’nde düzenlenen cenaze töreninin ardından bu kilisenin dış duvarının altına defnedildi.

Kilise yakın dönemdeki en kapsamlı onarımları 1987 ve 2013 yıllarında geçirdi. 1993’te ise ressam ve heykeltıraş Erol Sarafyan tarafından yapılan Garabed ve Sarkis Balyan’ın büstleri girişteki avluya yerleştirildi. Kilise vakfının 1936 Beyannamesi’ne göre toplam 22 adet mülkü bulunuyordu. Bunlardan hayrat kategorisindeki kilise, okul ve iki mezarlık dışındaki 18 mülk akar vasfındaydı. Hrant Dink Vakfı’nın yaptığı araştırma sonuçlarına göre, bugün bu mülklerden 15’i hâlâ vakfa ait durumda. Günümüzde Beşiktaş’taki Ermeni nüfusu hayli azalmış olsa da, Surp Asdvadzadzin Ermeni Kilisesi Balyan ailesinin ilçeye bıraktığı değerli kültür varlıklarından biri olarak yaklaşık iki asırdır Köyiçi’nin kuzey sınırında yaşamaya devam ediyor.

2012 Beyannamesi İstanbul Ermeni Vakıflarının El Konan Mülkleri, ed. Altuğ Yılmaz (İstanbul: Hrant Dink Vakfı Yayınları, 2012), 214.
“Surp Asdvadzadzin Ermeni Kilisesi | 2. Bölge (Boğaz’ın Avrupa Yakası)”, Türkiye Ermenileri Patrikliği, http://www.turkiyeermenileripatrikligi.org/site/surp-asdvadzadzin-ermeni-kilisesi-2-bolge-bogazin-avrupa-yakasi/ {27.12.2022].

Fotoğraflar, Belgeler, Kupürler