+90 (212) 347 24 25

Benim de anlatacaklarım var!

Etibank ile Türkiye Emlak Kredi Bankası ortaklığında 1952’de inşaatı başlayan Etiler Yapı Kooperatifi 1956 yılında tamamlandı ve konutların ilk sakinleri bu tarihte evlerine yerleştiler. Böylece o dönem için Beşiktaş ilçesinin kuzeyinde yeni bir yaşam alanı ortaya çıktı. İlk yıllarında adresi “Etiler Yapı Kooperatifi, İstanbul, Bebek Evleri” olarak kayıtlara geçen muhitin mevzi imar planında 172 ev, 1 ilkokul ve 1 çarşı yer alıyordu. Kısa süre içinde Tepecik Yolu üstündeki 18 parsel ile dönemin Demokrat Parti milletvekili Mükerrem Sarol’un Bebek Yokuşu tarafındaki villasının da eklenmesiyle kooperatifin bina sayısı 191’e yükseldi.

Kurulduğu dönemde kentin merkez mahallelerine epey uzak bir konumda bulunan ve seyrek otobüs seferleri nedeniyle ulaşım olanaklarının sınırlı kaldığı Etiler’de, kooperatif sakinlerinin temel ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri küçük bir çarşı planlanmıştı. Nisbetiye Caddesi ile Şehit Ahmet Acarkan ve Yıldızçiçeği Sokaklar arasında L harfi şeklinde tasarlanan çarşı, tıpkı Levent Çarşısı gibi iki katlı binalardan oluşuyordu. Bu binaların giriş katlarında dükkanların, üst katlarında ise esnaf evlerinin yer alması düşünülmüştü. Tüm dükkanlar ortadaki yeşil alana bakacak şekilde sıralanmıştı. Etiler sakinleri yıllarca bu küçük pazaryerini “üst çarşı” veya “büyük çarşı” ismiyle tanımladı çünkü Nisbetiye Caddesi’nin biraz daha ilerisinde, Bebek Yokuşu’nun başında bir dükkan grubu daha vardı. “Alt çarşı” ismiyle anılan bu alanda bir kahvehane, bir bakkal, bir büfe, bir de fırın vardı. Takip eden yıllarda alt çarşıdaki dükkanlar çeşitlendi. Burada açılan yeni dükkanlardan biri, 1965’te hizmete girip yıllarca Etiler’in sembollerinden biri olacak Altuğ Eczanesi’ydi.

Etiler Çarşısı’nın ilk dükkanları arasında bir bakkal, bir manav, bir kasap, bir de eczane vardı. Ancak “üst çarşı” ismiyle anılan bu alanın belki de en popüler mekanı 1962’de hizmete giren Öncül Pastanesi’ydi. Daha sonra sırasıyla Rüya ve Dünya isimlerini alan pastane, caddenin karşısındaki Venüs Pastanesi’yle birlikte yıllarca Etiler’in gözde buluşma mekanları arasında yer aldı. Öncül Pastanesi’nin sahibi Fadıl Öncül, daha sonra cadde üzerinde Öncül Büfe isimli bir büfe açtı ve bu önemli durağı önce oğlu Cengiz Öncül, ardından da torunu Gökhan Öncül işletti. Etiler’in ilk sakinlerinden biri olan Selcan Çağlar’ın kaleme aldığı anılarında, Öncül Büfe’nin arkasındaki çarşının Nisbetiye Caddesi’ne bakan yüzündeki dükkanlar şu şekilde sıralanıyordu: Rüya Pastanesi, Fırat Eczanesi, Mahmut Sarıkaya’nın kasabı, bakkal, manav ve kolacı-ütücü. Çarşının Şehit Ahmet Acarkan Sokak’ta sıralanan üyeleri ise ayakkabı tamircisi, Enver Baysak’ın kahvehanesi, Çiğdem Kırtasiye, Burhan Korkmazer’in bakkalı ve tesisatçı Hüseyin Akyüz’dü. Bu sıranın sonunda PTT Etiler Şubesi yer alıyordu. Günümüzde bu çarşı kompleksinin ortasındaki yeşil alanın ismi hâlâ PTT Parkı.

Yıllar içinde Etiler yeni konutlarla Hisarüstü, Uçaksavar ve Bebek yönlerine doğru büyüdükçe, çarşının dışında yeni bakkallar, manavlar, kasaplar mahallenin farklı noktalarında dağınık şekilde hizmet vermeye başladı. Bununla birlikte çarşıdaki dükkanlar da farklılaştı. Kimi esnaf dükkanını başka birine devretti, kimiyse aynı yerde kalmasına rağmen iş kolunu değiştirdi. Mahmut Sarıkaya’nın kasap dükkanı ile Yaşar Özen’in Aygaz bayi, burada muhtemelen en uzun süre kalan ve aşağı yukarı 1990’lara kadar faaliyetlerine devam eden çarşı üyeleriydi. Etiler’in 90’lı yıllarda geçirdiği hızlı ve olağanüstü dönüşüm sürecinde mahallenin çoğu sakini gibi eski esnafı da burayı terk etti. Çarşı tümüyle kimlik değiştirip adeta yok olurken, Etilerlilerin hatıralarında yaşayan dönemden günümüze yalnızca cadde üzerindeki Öncül Büfe kaldı.

Selcan Çağlar, Etiler Bir Mahalle Öyküsü (İstanbul: 2022): 125-144.
Ömer Aksakal’la 27 Haziran 2021 tarihinde Levent’te yapılan sözlü tarih görüşmesi.

Fotoğraflar, Belgeler, Kupürler