50’li yıllarda Türkiye’de faaliyete başlayan ilk süpermarket zinciri, İsviçre menşeli Migros firmasıydı. Bu yıllarda başta İstanbul olmak üzere, büyük kentlerin nüfusu hızla artıyor, yeni mahalleler kuruldukça buralara temel ihtiyaç ve hizmetlerin ulaştırılması gerekiyor, dahası hayat gitgide pahalılaşıyordu. Bu ortamda, İstanbul Belediyesi Migros firmasını ülkeye getirerek Migros Türk adı altında benzer bir organizasyon kurup, temel gıda ve ihtiyaç ürünlerini görece uygun fiyatlara seyyar satış modeliyle halka ulaştırmaya karar verdi.
Migros’un İsviçre’den getirtilecek kamyonlarıyla İstanbul’un belirlenen noktalarında satış yapılması için çalışmalara 1954’te başlandı. Kentin muhtelif yerlerinde kullanılacak depolar tespit edildikten sonra, ocak ayında deneme için getirilen ilk kamyon 31 Temmuz günü Sultanahmet Meydanı’nda bir gösteri satışı yaptı. Halkın gösterdiği ilgi, bunun İstanbul için yararlı bir hizmet olacağı fikrini güçlendirmişti. Yılın geri kalan bölümünde beklenen kamyonlar yurtdışından peyderpey geldi ve yapılan hazırlıkların ardından, Migros’un 20 kamyonu Ekim 1955’te kentte gezmeye ve satış yapmaya başladı. Bu seyyar başlangıcı, kısa süre içinde Eminönü, Beyoğlu ve Kadıköy’de kapılarını açacak üç sabit market takip edecekti.
Havalı kornalarıyla kentte gezmeye başlayan Migros kamyonlarının ekim sonuna doğru ilan edilen güzergah ve satış noktaları arasında Beşiktaş da vardı. Migros temel ürünleri piyasa değerinden daha uygun fiyata satmaya çalışsa da, Beşiktaş’ın merkez mahallelerinde yaşayanların yıllardır neredeyse her ürünü bulabildikleri esnafı, dahası cumartesi günleri kurulan büyük bir pazarları vardı. Dolayısıyla Migros’un bu seyyar hizmetinin ilçedeki esas yararlanıcıları, kuzeyde yeni kurulan ve yaygın tabirle “her yerin dutluk olduğu”, hatta “kışın kurtların indiği” Levent, Etiler ve Akatlar mahallelerinin sakinleri olacaktı. Daha ileride 1. Levent olarak anılacak Levent mahallesinde yerleşim 1950’de başlamış, 2., 3. ve 4. Levent ile Etiler ve Akatlar ise 60’lı yıllarda henüz kalabalıklaşmamıştı. O yıllarda otobüs ve troleybüs seferlerinin seyrekliği nedeniyle kent merkezine ulaşmak pek kolay sayılmazdı. Yerel halkın önceliği, mahallelerindeki bakkalın, manavın, kasabın, kırtasiyecinin getirebildiği ürünlere odaklıydı.
Yeşil renkli ve burunlu Migros kamyonları 50’li ve 60’lı yıllarda Beşiktaş’ın bu kuzey mahallelerinin temel tüketim ihtiyaçlarına ulaşmalarında önemli bir kolaylık sağladı. Bu kamyonlar, arkadaki kasaları kapalı, yan cephelerinden birindeki iki kanat açıldığında geleneksel bir tezgaha dönüşen, yetkilisinin de kamyonun içindeki ürünleri bu tezgahta sergileyerek rahatça satışını yaptığı bir tasarıma sahipti. Gittikleri mahallelerde yolun kenarına, eğer genişse kaldırımın üzerine park ederek tezgahlarını açar ve ürünler bitene kadar satış yaparlardı.
50’li yılların gazetelerine gönderilen bazı şikayet mektupları, Leventlilerin mahallelerine gelen kamyonlarda yeterli ürün bulunmamasından yakındıklarını gösteriyor. Ancak benzer mektupların gitgide azalmasından hareketle, bu sorunun takip eden yıllarda çözülmüş olduğu ileri sürülebilir. Nitekim 70’li yıllara gelindiğinde, artık şehiriçi ulaşım ve tedarik zinciri gelişmiş, mahalle esnafı ürün çeşitliliğini arttırmaya başlamış, Etiler’de Ankara Pazarı isimli bir market açılmış, bunu 80’lerde Levent Çarşısı’nın ortasında kapılarını açan Migros marketi izlemişti.
1990’larda hizmetten kaldırılan Migros kamyonları, aşağı yukarı 20. yüzyılın üçüncü çeyreği boyunca Levent ve Etiler gibi görece merkeze uzak mahallelerin sakinlerine önemli bir hizmet sundu. Zaman zaman eksik ürünleri nedeniyle yerel halk tepki gösterse de, haksız rekabet yarattığı gerekçesiyle yer yer esnafın boykotuyla karşılaşsa da, bazı kamyonları sol örgütlerce kaçırılıp malları gecekondu bölgelerinde dağıtılsa da, Migros’un bu seyyar satış noktaları o yıllara tanıklık edenlerin hoş anılarından biri olarak toplumsal bellekteki yerini aldı.
“Tarihi Anlar”, Migros, https://www.migroskurumsal.com/hakkimizda/tarihcemiz [26.03.2021].
Vehbi Ersan, 1970’lerde Türk Solu (İstanbul: İletişim Yayınları, 2013), 262, 369.
Ömer Aksakal’la 27 Haziran 2021 tarihinde Levent’te yapılan sözlü tarih görüşmesi.
Atacan Türk’le 14 Temmuz 2021 tarihinde Levent’te yapılan sözlü tarih görüşmesi.
Erol Kuntsal ve M. Alev Silahtar’la 12 Ocak 2022 tarihinde Konaklar’da yapılan sözlü tarih görüşmesi.