Osmanlı İmparatorluğu’nda eğitim sisteminin ve ilgili kurumların Batı tarzında yeni bir düzene kavuşturulması için ilk girişimler II. Mahmud döneminin sonlarında başlamış fakat 1838 itibariyle atılan adımlar sınırlı kalmıştı. Buna karşın, Abdülmecid’in 1845’te yayınladığı ferman, artık eğitim kurumlarının tıpkı Avrupa’da olduğu gibi üç kademeli bir sisteme geçişinin önünü açtı. Muvakkat Meclis-i Maârif’in önerisiyle bundan böyle sıbyan mektepleri, rüşdiyeler ve darülfünundan oluşacak bir yapıya geçilmesi, bu süreci de Meclis-i Maârif-i Umûmiyye ile ona bağlı çalışacak Mekâtib-i Umûmiyye Nezâreti’nin takip etmesi kararlaştırıldı.

İlk rüşdiye, 1847’de Davutpaşa’daki bir sıbyan mektebinin dönüştürülmesiyle açıldı. Alınan karara göre, 6-10 yaş arası çocuklar sıbyan mektebine, 10 yaşın üstündekilerse rüşdiyelere devam edecekti. Davutpaşa Taş Mektebi adı verilen ilk rüşdiyedeki öğrencilerin gösterdiği başarı, ertesi yıl İstanbul’un farklı noktalarında dört rüşdiye daha açılması konusunda idarecileri cesaretlendirdi. Aynı zamanda, bu okullarda eğitim verecek nitelikte öğretmen de yetiştirebilmek için, Darülmuallimin-i Rüşdî adlı bir öğretmen okulunun da kurulması kararlaştırıldı. Bu okul yeni öğretmenler mezun ettikçe, kentlerde ve taşrada daha fazla rüşdiye açmak mümkün olacaktı.

1848 itibariyle kapılarını açan yeni rüşdiyelerden biri de Beşiktaş’taydı. 1854 kayıtlarına göre, Beşiktaş Rüşdiye Mektebi’nin de aralarında olduğu, İstanbul’da Müslüman çocukların devam ettiği ortaokul ve gelişmiş ilkokul seviyesinde 12 eğitim kurumu hizmet veriyordu. 1850-1851’de açılan Beşiktaş Rüşdiyesi’ne yalnızca erkek çocuklar gidebilirken, 1869’da ise kızlar için Beşiktaş İnas Rüşdiye Mektebi kapılarını açmıştı. 19. yüzyılın üçüncü çeyreği içinde ülkede rüşdiyelerin sayısı artarken, bu okullardan mezun olanlar çoğunlukla devlet bürokrasisinde memur olarak görev alıyordu. Ne var ki, rüşdiye mezunlarının askeri okullarda verilen eğitimde zorlanmaları, 1875’te bu defa askeri rüşdiyelerin açılması ihtiyacını doğurdu.

Beşiktaş Askeri Rüşdiyesi, Çırağan Caddesi üzerinde inşa edilen iki katlı ve iç avlulu yapıda hizmete girdi. II. Meşrutiyet’in ilanına kadar burada faaliyetini sürdüren okul, 1913’te yürürlüğe konan Tedrîsât-ı İbtidâiyye Kanûn-ı Muvakkati kapsamında kapatıldı. Okul binası ise takip eden yıllarda önce İstanbul’u işgal eden İtilaf Devletleri’nin karargahı olarak kullanıldı; Cumhuriyet’in ilk yıllarında ise Şehir Bandosu Mektebi’ne dönüştürülerek yeniden eğitim faaliyetlerine yöneltildi. Daha sonra Beşiktaş Belediyesi’ne ve Beşiktaş Kaymakamlığı’na ev sahipliği yaptı.

Cemil Öztürk, “Rüşdiye”, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 35 (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2008): 300-303.
Süleyman Tenger, Rüştiye Mekteplerinin Tarihi Gelişimi ve Din Eğitimi ve Öğretimi (Yüksek Lisans Tezi, TC Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2005), 21-23, 37, 43-47.