Günümüzdeki ismi Beşiktaş Ziya Kalkavan Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi olan Ortaköy’deki denizcilik okulu, II. Meşrutiyet döneminde kuruldu. 1909 yılında Kaptan Hamit Naci Bey tarafından Yüksekkaldırım’da açılan Milli Ticaret Bahriye Kaptan ve Çarkçı Mektebi adlı özel eğitim kurumu, imparatorluğun son yıllarında bir süre Azapkapı’da ve Paşalimanı’nda hizmet verdikten sonra, 1927’de Ortaköy’e taşınmıştı.
1928’de bu okul Kaptan Hamit Naci Bey’den devralındı ve eğitim öğretim faaliyetlerini Yüksek Deniz Ticaret Mektebi ismiyle devam ettirdi. Üstelik değişen sadece ismi değil, aynı zamanda okulun modern teknik donanımıydı da. Okulun tanıtımının yapıldığı 1938’in gazetelerinde, burada ticaret gemilerine kaptan ve makinist yetiştirildiği yazıyor, yatılı ve parasız eğitim verilen okuldan 5 yılın sonunda mezun olunabildiği belirtiliyordu. Öte yandan, 30’lu ve 40’lı yılların basınında çıkan bazı haberlerde, bu okulun öğrencilerinin yüzmede ve su sporlarında da gösterdikleri başarılardan söz ediliyor, kentte düzenlenen spor bayramlarında Yüksek Deniz Ticaret Mektebi öğrencilerinin aldıkları dereceleri sıralıyorlardı.
Yarım asırdan uzun bir süre boyunca kimliğini ve statüsünü koruyan kurumun yüksekokul kısmı 1982’de Tuzla’ya taşınınca, Ortaköy’deki bina Milli Eğitim Bakanlığı’nın kullanımına bırakıldı ve bu dönemde Ortaköy Denizcilik Meslek Lisesi adı altında Güverte, Gemi Makineleri ve Gemi Elektroniği ve Haberleşme bölümleri açıldı. 80’li yılların Türkiye’sinde, denizcilik alanında lise düzeyi eğitim verilen tek okul olma özelliğine sahip Denizcilik Meslek Lisesi, bu konuya ilgi duyan yurttaşlar tarafından büyük ilgi gördü. Öyle ki, yalnızca geleceğin denizcileri olmak isteyen gençler değil, gemi kaptanı olmak isteyen deniz tutkunu yetişkinlerden birikimlerini arttırmak isteyen amatör balıkçılara kadar toplumun farklı kesimlerinden kısa sürede okula ardı ardına başvurular gerçekleşmişti.
Okulun yeni yapısına ve müfredatına göre, Gemi Makineleri Bölümü’nü bitirenler makinist, Güverte Bölümü’nü bitirenler liman kaptanı diplomasına sahip olmaya başladı. Bilgi ve tecrübelerini daha da geliştirmek isteyen deniz tutkunlarının ise, bu okulu bitirdikten sonra ihtisas kurslarına devam ederek başka unvanlar da almaları planlanmıştı. Ortaköy Denizcilik Meslek Lisesi’nin ismi, 1993 yılında Ziya Kalkavan Anadolu Denizcilik Meslek Lisesi’ne dönüştürüldü. 2000’lerde yapılan bazı müfredat değişikliklerinin ardındansa bugünkü ismine kavuştu.
Okulun yıllarca Galatasaray İlkokulu (daha sonra Galatasaray Üniversitesi) ile Şeref Stadı (daha sonra Çırağan Kempinski Otel) arasında konumlanan tarihi binasının, deniz kenarındaki açık alanında bir de gemi direği bulunuyordu. Günümüzde aynı yerde yükselen bu direk, Mustafa Kemal Atatürk’ün 1928’de ve 1937’de iki defa yolculuk yaptığı İzmir Gemisi’nin grandi direğiydi. Gemi 1950’de hizmetini tamamlayıp hurdaya çıkarıldığında, dönemin Yüksek Deniz Ticaret Mektebi Müdürü Nejat Saner’in girişimiyle sökülerek Haziran 1955’te okulun bahçesine dikilmişti.
Cem Gürdeniz, “İzmir’in Beşiktaş’a Emaneti”, B+ Dergisi, s. 28 (2020).
“Tarihçe”, Ziya Kalkavan Anadolu Denizcilik Meslek Lisesi, http://ziyakalkavandatl.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/34/03/966950/dosyalar/2017_11/06103721_tarihYe.pdf?CHK=25ff0b4668af5c8ba48ae2d322d45dd3 [26.08.2020].
“Yüksek Deniz Ticaret mektebinde Yarınki denizcilerimiz nasıl yetişiyorlar?”, Cumhuriyet, 12.03.1937.
“Yüksek Deniz Ticaret Mektebi”, Türk Dili, 10.08.1938.
“Dünkü Deniz Yarışları Çok Güzel Geçti”, Yeni Sabah, 02.07.1939.
“Denizcilik Meslek Lisesi’ne yoğun başvuru yapılıyor”, Cumhuriyet, 23.11.1982.