Balmumcu Çiftliği içinde Sultan Abdülaziz döneminde inşa edilen ve V. Mehmed Reşad’ın ölümünün ardından, kızı Seniye Sultan’a tahsis edilen Balmumcu Kasrı, I. Dünya Savaşı’nda yetim kalan çocukların barınma ve eğitim ihtiyaçlarını karşılamak üzere 1918’de yeniden düzenlendi.

Balmumcu Darüleytamı (daha sonra Balmumcu Erkek Şehir Yatı Mektebi) ismiyle hizmet veren bu barınma ve eğitim yuvası, 10 yıl boyunca ilk ve orta öğrenim düzeyindeki çocuklara ev sahipliği yaptı. Balmumcu Kasrı ve çevresindeki yapılarla birlikte toplam 6 binadan oluşan darüleytamda, kentteki diğer yatı mekteplerinin aksine sanat eğitimi verilmiyordu. Öğrenciler okuma yazma, matematik, doğa bilimleri, bahçecilik ve jimnastik üzerine dersler alıyorlardı.

İstanbul’un İtilaf Devletleri tarafından işgal edildiği dönemdeki faaliyetleri hakkında pek fazla veriye ulaşılamasa da, Mart 1921’de burada 300 öğrencinin yaşadığı kayıt altına alınmıştı. Zaten kayıtlarda, kurumun bu dönemde tam da 300 kişilik kapasitesi olduğu yazıyordu fakat Cumhuriyet’in ilanının ardından bu kapasite arttırılarak 500 kişiye çıkarıldı. Nitekim kentteki az sayıda erkek yatı mektebinden biri olan Balmumcu Darüleytamı, 1923-1924 Eğitim Yılı’na 472, 1925-1926 Eğitim Yılı’na ise 516 öğrenciyle başlayacaktı. Kurum, 1925-1926 Eğitim Yılı’nın sonunda 77 öğrencisini mezun etti. Sene sonu sınavına giren 506 öğrencisinden 331’i bir üst sınıfa geçmeyi başarmış, 108’i ise sınıfta kalmıştı.

İşgal dönemi ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında, yetim kalmış yüzlerce erkek çocuğa kucak açan Balmumcu’daki darüleytam tesisi, çoğu kaynağa göre 1928’de kapatıldı ve ordu emrine bırakıldı. Ancak 1938 yılına ait bazı gazete haberlerinde, darüleytamın bu tarihte hâlâ faal olduğunu gösteren içeriklerle karşılaşıldı. Örneğin Çamlıca Erkek Muallim Mektebi öğrencileri, kendi binaları bir ortaokula dönüşeceği için 1938 yazında “yeni lağvedildiği” bildirilen Balmumcu'daki bir darüleytam binasına nakledilmişlerdi. 30'lu yıllarda burada faaliyetlerine devam eden eğitim kurumu, büyük olasılıkla kapatılan Balmumcu Darüleytamı'nın yerine kurulan ve 1938'e kadar yaşayan Dumlupınar Yatı Mektebi'ydi.

Takip eden yıllarda 3. Jandarma Tugay Komutanlığı bünyesinde yararlanılan, müştemilatında Jandarma Er Okulu kurulan ve 27 Mayıs Darbesi sonrasında bazı tutuklulara ev sahipliği yapan darüleytam tesisi, 20 Mayıs 1975 günü geçirdiği yangınla büyük ölçüde harap oldu.

Cengiz Kahraman, “Balmumcu’da Yetim Çocuklar Yurdu”, B+ Dergisi, s. 11 (2013): 10-11.
İzzettin As, Bir Sosyal Hizmet Kurumu Olarak Darüleytam (Doktora Tezi, TC İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020), 204, 208-209, 218.
Reşad Ekrem Koçu, “Balmumcu Darüleytamı”, İstanbul Ansiklopedisi, c. 4 (İstanbul: 1960): 2058-2059.
Serhan Yücel, “Şehir Yatı Mektepleri”, Türkistan’dan Anadolu’ya Tarihin İzinde Prof. Dr. Mehmet Alpargu'ya Armağan, ed. Zeynep İskefiyeli, Muhammed Bilal Çelik, c. 2 (Ankara: Nobel Yayınevi, 2020): 1198-1217.