Cumhuriyet’in ilanının ardından, Osmanlı hanedanı üyelerinin yurtdışına gönderilmeleriyle boşalan yalıların bazıları eğitim kurumlarına tahsis edildi. Bu eğitim kurumları arasında, On Yıllık Savaş döneminde ailesini kaybetmiş çocuklar için yetimhaneler ve yatılı okullar da vardı. 1925-1926 Eğitim Yılı’nın başında Türkiye genelinde faal olan 17 şehir yatı mektebinin 5’i İstanbul’daydı. Bunlarda iki tanesi Ortaköy’de olup, biri erkek öğrencilere mahsus, diğeri ise karmaydı.

1928 yılında basılan Maarif Albümü’ndeki fotoğraflardan anlaşıldığı kadarıyla, Ortaköy’deki iki şehir yatı mektebinden biri Hatice Sultan Yalısı’nda, diğeri ise Fer’iye Sarayları bünyesindeki ana kâgir yapıda hizmet veriyordu. Bunlardan Erkek Şehir Yatı Mektebi olanı Fer’iye Sarayları’nda, Muhtelit (Karma) Yatı Mektebi olanı ise Hatice Sultan Yalısı’ndaydı. 1926-1927 Eğitim Yılı’na karma statüde başlayan ikinci mektep, eğitim yılının sonunda Ortaköy Kız Yatı Mektebi’ne dönüştürüldü.

Ortaköy Erkek Şehir Yatı Mektebi 1925-1926 Eğitim Yılı’na 553 öğrenciyle başlamış, bu öğrencilerden 424’ü sene sonu sınavlarına girebilmiş, 282’si bir üst sınıfa geçerken 71’i mezun olmuş ve 71’i de sınıfta kalmıştı. Okulda 18 öğretmen ve 10 usta çalışıyor, ayrıca idare heyeti ve memurlar 8 kişiden oluşuyordu. Muhtelit Yatı Mektebi’nin ise aynı eğitim yılında mevcudu 535’ti. Bu öğrencilerden 22’si erkek, 535’i kızdı ve 17 öğretmen ile 6 sanat ustasından ders alıyorlardı. Sene sonu sınavları başlamadan önce okulun statüsü değişince mevcut 424 kız öğrenciye düştü. Sınav sonuçlarına göre bu öğrencilerden 250’si üst sınıfa geçti, 53’ü mezun oldu, 108’i ise sınıfta kaldı.

Aynı zamanda İnönü Darüleytamı ismiyle de anılan Ortaköy’deki Şehir Yatı Mektepleri, ülkedeki diğer örnekleri gibi 1930’lara kadar eğitim faaliyetlerini sürdürdü. Hizmetlerine son verilmesinin ardından, Fer’iye Sarayları içindeki bina Kabataş Erkek Lisesi’nin, Hatice Sultan Yalısı ise Ortaköy 23. Mektep’in kullanımına geçti.

Necdet Sakaoğlu, “Eğitim – Cumhuriyet Dönemi”, Dünden Bugüne Beşiktaş, ed. Nuri Akbayar (İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 1998), 262-263.
Özlem Atalan, “20. Yüzyıl Başlarında, Ortaköy-Kuruçeşme Sahili”, Turkish Studies, v. 10, no. 10 (2015): 99-132.
Serhan Yücel, “Şehir Yatı Mektepleri”, Türkistan’dan Anadolu’ya Tarihin İzinde Prof. Dr. Mehmet Alpargu'ya Armağan, ed. Zeynep İskefiyeli, Muhammed Bilal Çelik, c. 2 (Ankara: Nobel Yayınevi, 2020): 1198-1217.